Μέρος 1ο
Ὅπου ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει σὲ ἀφθονία, τείνει νὰ ἐμφανίζεται ὁ πειρασμὸς ποὺ ὀνομάζεται ΛΗΘΗ. Γνωρίζοντας πόσο ὀλέθριο εἶναι γιὰ τὴν πνευματική μας ζωή, ὁ ἐχθρὸς συχνὰ προσπαθεῖ νὰ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὸν λόγο τῶν Πατέρων μας καὶ ἀπὸ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, ὥστε νὰ ρίξει τὴ ζωή μας σὲ ἀναισθησία. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλάσμα τῆς συνήθειας καὶ ἂν μάθει μέρα μὲ τὴ μέρα νὰ πέφτει σὲ αὐτὴ τὴ λήθη, νὰ μὴ διαβάζει τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, νὰ μὴ προσεύχεται ὅσο μπορεῖ καὶ πρέπει, ἡ συνήθεια τὸν τραβάει ὅλο καὶ περισσότερο καὶ καταλήγει στὴν αἰώνια λήθη. Ξεχνᾶ τὸν Θεό, τοὺς ἁγίους, καὶ μπορεῖ μάλιστα νὰ φτάσει μέχρι τὸ σημεῖο νὰ πεῖ: «οὐκ ἐστὶ Θεὸς» (Ψαλμ. 13,1). Ἡ λήθη εἶναι θανάσιμο πάθος ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει ὁ προθάλαμος τῆς αἰώνιας λήθης. Ὅπως ἡ ἀνάμνηση τοῦ Θεοῦ μᾶς ἑλκύει στὴ μνήμη τοῦ Θεοῦ, ἔτσι καὶ μέσω τῆς λήθης, ὁ ἄνθρωπος πέφτει στὴν αἰώνια λήθη. Ἂν εἴμαστε στρατιῶτες τοῦ Χριστοῦ, πρέπει νὰ ἀσκοῦμε βία στὸν ἑαυτό μας καὶ νὰ ἐπιστρέφουμε ξανὰ καὶ ξανὰ στὰ λόγια τῶν Πατέρων μας, ποὺ θὰ δίνουν τέτοια ἔμπνευση στὴν πνευματική μας ζωὴ ποὺ κάθε μέρα θὰ μαθαίνουμε κάτι καινούριο. Σήμερα μαθαίνουμε ὅτι, ἂν καὶ μετὰ τὴν πτώση ἡ ντροπὴ εἶναι ἀναπόφευκτη, μπορεῖ ὡστόσο νὰ μετατραπεῖ σὲ δύναμη ἐνάντια στὰ πάθη. Ἡ αἰσχύνη γιὰ τὸν ἑαυτό μας μπορεῖ νὰ γίνει πράξη εὐχαριστίας πρὸς τὸν Θεό. Κάθε φορὰ ποὺ ὁ ἄνθρωπος πέφτει, εἶναι ἐπειδὴ ἡ θέλησή του ἔχει ἐξασθενήσει καὶ ἡττηθεῖ, καὶ ἡ ντροπὴ τῆς ἐξομολόγησης εἶναι ἕνα μέσο γιὰ νὰ θεραπευθεί ἡ θέλησή του. Ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου διαμορφώθηκε μὲ τὴν ἀνάγκη μιᾶς πνευματικῆς καὶ θείας αἴσθησης. Χωρὶς αὐτήν, ἡ καρδιὰ δὲν εἶναι παρὰ ἕνας ἀπύθμενος λάκκος τῆς κόλασης.
Ὁ Ζακχαίος πιθανώτατα δὲν ἤξερε ὅτι ὁ Χριστὸς ἦταν ὁ Μεσσίας, ἀλλὰ ἤξερε ὅτι θὰ χάριζε ἄφεση ἁμαρτιῶν, κάτι πρωτάκουστο γιὰ τοὺς Ἰσραηλῖτες. Βλέποντας λοιπὸν τὸ ἔλεός Του, ὁ Ζακχαίος προσελκύσθηκε ἀπὸ Αὐτόν. Τὸ ἴδιο τὸ Ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἄνοιξε τὰ μάτια τῆς καρδιᾶς του γιὰ νὰ ἐπιθυμήσει τὴ γνώση Του. Αὐτὴ ἡ ἐπιθυμία τὸν ἔκανε νὰ ἀγνοήσει τὴ γνώμη τοῦ κόσμου καὶ νὰ γίνει περίγελος σκαρφαλώνοντας τὸ δέντρο γιὰ νὰ δεῖ τὸν Ἰησοῦ νὰ περνάει. Ὁ Κύριος πλησίαζε σὰν λιοντάρι ἕτοιμος νὰ ἁρπάξει τὸ θήραμά Του, τὸν ἁμαρτωλὸ ἄνθρωπο, ἀπὸ τὴν παγίδα τοῦ διαβόλου. Καμία συνάντηση μὲ τὸν Χριστὸ δὲν γίνεται τυχαία. Μὲ τὰ μάτια τῆς θεότητάς Του, προεῖδε ὅτι αὐτὴ ἦταν ἡ στιγμὴ τῆς ἐπίσκεψης τοῦ Θεοῦ στὴ ζωὴ τοῦ Ζακχαίου. Ὁ Θεὸς ἔρχεται νὰ μᾶς συναντήσει στὴ διάρκεια τῆς ζωῆς μας, ἀλλὰ δὲν προκαθορίζει τὸ μέλλον μας. Ἁπλῶς, ὡς παντοδύναμος καὶ παντογνώστης Θεός, προβλέπει ποιός θὰ γεμίσει μὲ εὐγνωμοσύνη στὸ κάλεσμά Του καὶ θὰ Τὸν ἀκολουθήσει. Ὁ Ἰησοῦς σήκωσε τὰ μάτια καὶ τὸν εἶδε – τί ὄμορφη στιγμή! Ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος ἐπρόκειτο νὰ ἀνυψωθεῖ πάνω στὸν Σταυρὸ τῆς ντροπῆς, ἀναγνώρισε ἕνα συγγενὲς πνεῦμα στὸ Ζακχαίο, ὁ ὁποῖος ντροπιάστηκε γιὰ νὰ Τὸν δεῖ. Βλέπουμε ἕνα μοτίβο: πρῶτα ἀπὸ ὅλα, ὁ Ζακχαίος εἶδε τὸν Χριστό, ἀλλὰ τὸ πιὸ σημαντικό, ὁ Χριστὸς ἐπέλεξε τὸν Ζακχαίο καὶ τὸν κοίταξε, ἀλλὰ καὶ τοῦ μίλησε. Ὁ Ζακχαίος ἔλαβε νέα ζωή, καὶ μὲ τὸ ποὺ πλατύνεται ἡ καρδιὰ τοῦ, ὁ Χριστὸς τὸν τιμᾶ λέγοντας: «σήμερον ἐν τῷ οἴκω σοῦ δεῖ μὲ μεῖναι» (Λουκ. 19,6).
Τὸ ἴδιο συμβαίνει μὲ κάθε χριστιανὸ: ὅταν ὁ Θεὸς ἐπισκέπτεται τὴ ζωή μας, εἰσέρχεται στὸν οἶκο τῆς καρδιᾶς μας δωρεάν, κάνοντας πανηγύρι μαζί μας. Ὡστόσο, αὐτὴ ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Κυρίου θὰ δοκιμαστεῖ στὴ συνέχεια. Ὁ ἀπ. Παῦλος λέει ὅτι ὁ Χριστὸς μᾶς ἔσωσε βγαίνοντας ἔξω ἀπὸ τὴν παρεμβολὴ αὐτοῦ τοῦ κόσμου καὶ λαμβάνοντας πάνω Του τὴν αἰσχύνη τοῦ Σταυροῦ (βλ. Εβρ. 13,12-13). Ἡ δύναμη ποὺ ἀσκεῖ πάνω μας ἡ πανίσχυρη παρεμβολὴ αὐτοῦ τοῦ κόσμου εἶναι κακή, μεγάλη καὶ πείσμων. Δὲν παύει ποτὲ νὰ ἀσκεῖ πίεση σὲ ὅσους θέλουν νὰ ἀκολουθήσουν τὸν Χριστό, καὶ γιὰ αὐτὸ τὸν λόγο ἔχουμε τὴν ἐντολὴ νὰ βγοῦμε ἔξω ἀπὸ τὴν παρεμβολή αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Ὁ Ἰησοῦς ἐπισκέπτεται συνέχεια τὴ ζωή μας καὶ εἴμαστε πολὺ τυφλοὶ γιὰ νὰ Τὸν δοῦμε ἢ δὲν εἴμαστε ἀρκετὰ περίεργοι γιὰ νὰ δοῦμε Ποῖος εἶναι, καὶ γιὰ ὅσο παραμένουμε στὴν παρεμβολὴ αὐτοῦ τοῦ κόσμου, δὲν θὰ Τὸν δοῦμε. Δὲν μποροῦμε νὰ ἀνήκουμε σὲ Ἐκείνον καὶ νὰ ἀγαπᾶμε καὶ τὸν κόσμο, δὲν πρέπει νὰ κοροϊδεύουμε τὸν ἑαυτό μας. Ἀπελευθερωνόμαστε ἀπὸ τὴ γνώμη καὶ τὴ δύναμη αὐτοῦ τοῦ κόσμου, πρῶτα ἀπὸ ὅλα ὀμολογώντας τὸν Χριστὸ μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς μας, ὄχι μὲ τὰ λόγια μας. Ἕνας τρόπος εἶναι μέσω τοῦ μυστηρίου τῆς ἐξομολόγησης, ἀναλαμβάνοντας τὴν ντροπὴ γιὰ τὶς πράξεις μας, καὶ αὐτὸ πρέπει νὰ ξεκινήσει πρῶτα ἀπὸ τὴν προσευχή μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Ἀποκτᾶ ἀκόμη περισσότερη δύναμη ὅταν ὑποφέρουμε αἰσχύνη ἐνώπιον τοῦ ἱερέα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς εἶναι ἐλεήμων καί, γνωρίζοντας ὅτι δὲν εἴμαστε σὲ θέση νὰ Του προσφέρουμε τὴ θυσία αἰνέσεως ποὺ μποροῦσαν νὰ Του προσφέρουν οἱ Πατέρες μας κατὰ τὴν παράδοση, μᾶς δίνει κάποιες «συντομεύσεις» στὴν πνευματική μας ζωή, ὅπως τὴν ἐξομολόγηση.
Δυστυχῶς, μερικοὶ ἄνθρωποι ἐπιτρέπουν στὴν καρδιά τους μιὰ ψυχολογικὴ προσκόλληση στὸν πνευματικό τους, δυσανάλογη πρὸς τὴν πνευματική προσκόλληση, καὶ χρειάζονται συνέχεια ἐπιβεβαίωση τῆς ἀγάπης του. Ὡστόσο, ἂν ἐξομολογούμαστε μὲ εἰλικρίνεια, αὐτὴ ἡ σχέση θὰ εἶναι δυνατὴ μὲ φυσικὸ τρόπο. Ὅταν ὁ ἱερέας ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἕνας πιστὸς ντρέπεται γιὰ τὸν ἑαυτό του, τότε ἡ καρδιά του εἶναι ὁλοκληρωτικὰ μαζί του, μὲ τὸν ἴδιο τρόπο ποὺ βλέπουμε τὸν Χριστὸ νὰ προσηλώνει τὰ μάτια Του πάνω στὸν Ζακχαίο. Ὅταν ὁ Χριστὸς ἐξέφρασε τὴν ἐπιθυμία Του νὰ ἐπισκεφτεῖ τὴν οἰκία του, ἡ πίστη τοῦ Ζακχαίου δοκιμάστηκε: τὸ πλῆθος ἐγόγγυζε διότι ὁ Ἰησοῦς θὰ ἔμενε στὸ σπίτι ἑνὸς ἁμαρτωλοῦ. Τὸ ἴδιο συμβαίνει καὶ στὴ ζωή μας: μόλις γνωρίσουμε τὸν Θεὸ καὶ Τὸν ἔχουμε ἐπισκέπτη στὴν καρδιά μας, ὁ κόσμος θὰ μᾶς ἀντισταθεῖ, γογγύζοντας. Αὐτὸ ποὺ εἶναι σημαντικὸ νὰ σημειωθεῖ ἐδῶ εἶναι ὅτι ὁ ΖΑΚΧΑΙΟΣ ΔΕΝ ΣΥΝΟΜΙΛΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΣΥΝΟΜΙΛΕΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ. Ἔτσι, ὅταν μᾶς περιβάλλει γογγυσμὸς κακῶν λογισμῶν ἢ ψευδῶν κατηγοριῶν, δὲν εἶναι ἡ ὥρα νὰ προσπαθήσουμε νὰ πείσουμε τοὺς ἄλλους γιὰ τὴν ἀθωότητά μας. Θὰ ξοδέψουμε ὅλη μας τὴ ζωὴ προσπαθώντας καὶ θὰ ἀποτύχουμε παταγωδῶς. Τότε εἶναι ἡ ὥρα νὰ ἐνισχύσουμε τὴ συνομιλία μας μὲ τὸν Θεό, ὅπως ὁ Ζακχαίος. Ὁ Θεὸς δὲν κοιτάζει τὰ λάθη τοῦ παρελθόντος μας. Ἐπιδιώκει μόνο νὰ δεῖ ποιὰ εἶναι ἡ στάση μας τώρα, ἂν ἀποποιούμαστε αὐτὸ τὸ παρελθὸν καὶ ἂν στρεφόμαστε πρὸς Ἐκείνον μὲ ὅλη μας τὴν καρδιά. Ἡ ἁμαρτία δὲν μπορεῖ ποτὲ νὰ εἶναι ἐμπόδιο γιὰ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀρκεῖ νὰ θέλουμε νὰ τὴν ἀπαρνηθοῦμε. Τὸ μόνο ποὺ ζητᾶ ἀπὸ ἐμᾶς εἶναι νὰ στραφοῦμε πρὸς Αὐτὸν ὅπως ὁ Ζακχαίος, μὲ πίστη «παρ᾿ ἐλπίδα ἐπ᾿ ἐλπίδι» (Ρωμ. 4,18), ἀκόμη καὶ ὅταν μᾶς φαίνεται ὅτι χανόμαστε.
Μέρος 2ο
Ἐ: Εἶναι ἡ χειρονομία του Ζακχαίου να ανέβει «ἐπι συκομορέαν» μιὰ εἰκόνα τοῦ νὰ πηγαίνουμε στὴ Λειτουργία νὰ δοῦμε τὸν Χριστό, Ποῖος Εἶναι;
Ἀ: Μποροῦμε ἐπίσης νὰ δοῦμε μιὰ εἰκόνα τῆς αἰσχύνης τῆς ἐξομολόγησης. Ὁ ἱερέας δὲν δίνει σημασία στὸ τί, ἀλλὰ στὸ πῶς ἐξομολογούμαστε. Ἡ ἀληθινὴ ντροπὴ εἶναι ὅλα τὰ πράγματα ποὺ παραμένουν κρυμμένα, καὶ ἡ χειρότερη ντροπὴ εἶναι ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἀναίσχυντος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Τότε ἡ καρδιά του μπορεῖ νὰ γίνει τόσο ἀπολιθωμένη ὥστε νὰ πέσει σὲ αὐτὸ ποὺ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ἀποκαλεῖ «ἀναισθησία».
Ἐ: Τὸ δέντρο ποὺ σκαρφάλωσε ὁ Ζακχαίος ἦταν προεικόνιση τοῦ Σταυροῦ;
Ἀ: Ναι, ἡ συκομορέα προεικόνιζε τὸ δέντρο τοῦ Σταυροῦ ποὺ ἦταν σταυρὸς αἰσχύνης. Ὁ μισθὸς τῆς ἁμαρτίας εἶναι ὁ θάνατος, καὶ ὁ Χριστὸς προσέλαβε ὄχι τὴν ἁμαρτία, ἀλλὰ τὰ ὀψόνια τῆς ἁμαρτίας. Τώρα, αὐτὰ τὰ ὀψόνια μποροῦν νὰ εἶναι εὐλογία γιὰ μᾶς, διότι ὅπως λέει ἡ παροιμία, «ἂν πεθάνεις πρὶν πεθάνεις, δὲν θὰ πεθάνεις ὅταν πεθάνεις». Ἂν λάβουμε ἑκουσίως ὅλα αὐτὰ τὰ ὀψόνια τῆς ἁμαρτίας πάνω μᾶς, μᾶς δίνεται ἐλευθερία ἀπὸ τὸν Θεό, ἡ χάρη τῆς ὑιοθεσίας.
Ἐ: Μετὰ τὴ συνάντηση τοῦ Ζακχαίου μὲ τὸν Χριστό, ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ συνεχίζεται μέχρι νὰ φτάσει στὸν οἶκο του. Αὐτὸ στὴν περίπτωσή μας σημαίνει νὰ παίρνουμε τὴ Λειτουργία στὸν οἶκο μας;
Ἀ: Πηγαίνοντας στὸν οἶκο του, ὁ Χριστὸς δείχνει ὅτι ὁ Ζακχαίος ἔλαβε ἀκόμη τελειότερη Θεογνωσία καὶ τὴν κοινωνία μαζί Του· δείχνει ὅτι Ἐκεῖνος ἀποκαθιστᾶ τὸ πλάσμα Του σὲ αὐτὸν τὸν δεσμὸ ἀγάπης, γιὰ τὸν ὁποῖο δημιουργήθηκε. Ὁ οἶκος στὸν ὁποῖο πρέπει νὰ κάνουμε Λειτουργία εἶναι ἡ καρδιά μας. Ἂν ἔχουμε τὴ Λειτουργία στὴν καρδιά μας, τότε φυσικὰ τὴν φέρνουμε στὸ σπίτι μας καὶ τὴν φέρουμε μέσα μας ὅπου και ἂν βρισκόμαστε.
Ἐ: Συχνὰ νιώθουμε ντροπὴ καὶ λύπη γιὰ τὶς πράξεις μας, ἀλλὰ δὲν ἔχουμε τὴ δύναμη τοῦ Ζακχαίου νὰ ἀλλάξουμε ριζικὰ τὴ ζωή μας. Πῶς μποροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε τέτοια δύναμη καὶ θάρρος;
Ἀ: Ὅπως λέει ὁ Ψαλμός, «σήμερον ἐὰν τῆς φωνῆς αὐτοῦ ἀκούσητε, μὴ σκληρύνητε τὰς καρδίας ὑμῶν» (Εβρ. 3,15). Ὁ τρόπος νὰ ἀποκτήσουμε τὴ δύναμη αὐτὴ εἶναι νὰ στραφοῦμε σὲ Αὐτὸν σήμερα, τώρα. Ὁ πιὸ γρήγορος τρόπος ποὺ μᾶς δίνεται δωρεὰν στὴν Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἐξομολόγηση. Ἀφοῦ ὁ Ζακχαίος κατέβηκε ἀπὸ τὸ δέντρο, μολονότι ὅλοι τὸν κατηγοροῦσαν, ἡ ντροπὴ ποὺ πῆρε πάνω του, τού ἔδωσε τὸ ἀγαθὸ θράσος, τὴν παρρησία, νὰ σταθεῖ ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ. Οἱ γογγυσμοὶ ἁπλῶς ἐνίσχυσαν τὴ συνομιλία του μὲ τὸν Κύριο καὶ ὁ ἴδιος δὲν ὑπέστη καμία βλάβη. Ὁμοίως, ἂν ταπεινὰ ὑπομείνουμε αἰσχύνη στὴν ἐξομολόγηση, γινόμαστε ἰσχυροὶ στὴ μετάνοιά μας. Ὁ Χριστὸς μάλιστα λέει ὅτι ὁ Ζακχαίος εἶναι «υἱὸς τοῦ Ἀβραάμ», γιὰ νὰ δηλώσει ὅτι ὁ Ζακχαίος δὲν ἦταν ἁπλῶς ἀπόγονος τοῦ Ἀβραὰμ ἐπειδὴ ἦταν Ἰουδαῖος, ἀλλὰ ὅτι εἶχε καὶ τὴν πίστη τοῦ Ἀβραάμ. Παρόλο ποὺ σύμφωνα μὲ τὸ Νόμο δὲν ὑπῆρχε σωτηρία γιὰ τὸν Ζακχαίο, ἄκουσε γιὰ αὐτὸν τὸν Μεσσία ποὺ δίνει ἄφεση ἁμαρτιῶν καὶ πίστεψε σὲ Αὐτόν. Κατόπιν, στάθηκε ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ καὶ ἔκανε τὴν ἐξομολόγησή του, καὶ ἡ καρδιά του διευρύνθηκε πρὸς τέσσερις κατευθύνσεις, στὸ μυστήριο τοῦ Σταυροῦ. Εἶναι σὰν νὰ εἶπε ὁ Χριστὸς στὸν Ζακχαίο: «υἱὸς μοῦ εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σὲ» (Ψαλμ. 2,7).
Ἐ: Ἂν νοιώθω γεμᾶτος χαρὰ καὶ ἀγάπη γιὰ τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τὶς ἀδελφές μου στὴν ἐνορία μου, νὰ ἀπολαύσω ἁπλῶς αὐτὴ τὴ στιγμὴ καὶ νὰ μὴν ἀνησυχῶ τόσο πολὺ γιὰ τὸ τί θὰ πρέπει νὰ ἐξομολογηθῶ τὴν ἑπόμενη φορά, ἢ πρέπει πραγματικὰ νὰ προσπαθήσω νὰ κοιτάξω στὶς σκονισμένες γωνιὲς τῆς ψυχῆς μου;
Ἀ: Δὲν θὰ χρησιμοποιοῦσα τὸν ὅρο «ἀπόλαυση». Θὰ ἔλεγα ὅτι τὸ καλύτερο εἶναι νὰ προσπαθήσουμε ΝΑ ΛΥΤΡΩΣΟΥΜΕ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ, καὶ ὁ καλύτερος τρόπος γιὰ νὰ τὴ λυτρώσουμε εἶναι μὲ τῆν προσευχὴ τῆς εὐχαριστίας. Αὐτὸ τὸ πνεῦμα τῆς εὐχαριστίας φέρνει τέτοιο φῶς στὴν ψυχὴ ποὺ δὲν ὑπάρχουν σκοτεινὲς γωνιές. Ὁ ἄνθρωπος γίνεται τόσο διαφανὴς ποὺ δὲν ἔχει πια «ὑποσυνείδητο», «ὅτι σκότος οὐ σκοτισθήσεται ἀπὸ σοῦ, καὶ νὺξ ὡς ἡμέρα φωτισθήσεται» (Ψαλμ. 138,11-12). Αὐτὸς ποὺ εἶναι ἀληθινὸς πνευματικὸς ἄνθρωπος, καθιστὰ τὴ ζωή του διαφναὴ στὸ Φῶς τοῦ Θεοῦ, στὸ σκοτάδι καὶ στὸ φῶς, στὴ χαρὰ καὶ στὴ λύπη.
Ἐ: Ποτὲ δὲν πίεσα τὰ παιδιά μου νὰ ἐξομολογηθοῦν, ἀλλὰ τώρα νοιώθω λυπημένη ἐπειδὴ δὲν ἐξομολογοῦνται. Τί μπορῶ νὰ κάνω;
Ἀ: Νὰ προσεύχεσθε στὸν Θεό, αὐτὸ δὲν εἶναι κάτι ποὺ μπορεῖ νὰ γίνει μὲ τὴ βία. Ὁ πιὸ δυνατὸς τρόπος νὰ πείσουμε τὰ παιδιά μας εἶναι νὰ τὰ βοηθήσουμε νὰ δοῦν τοὺς καρποὺς τῆς ἐξομολόγησης σὲ μᾶς. Τότε, θὰ ἑλκυσθοῦν νὰ κάνουν τὸ ἴδιο. Ἡ ἕλξη εἶναι τὸ πιὸ ἰσχυρὸ μέσο, πολὺ πιὸ ἀποτελεσματικὸ ἀπὸ τὴ βία. Ἂν τὰ ἀναγκάσουμε, ἀργότερα, ὅταν μεγαλώσουν, θὰ ποῦν «ἀντίο». Ὅταν ἤμουν ἔφηβος, εἶχα ἕνα δάσκαλο ποὺ δὲν μοῦ μιλοῦσε ποτὲ γιὰ ἐξομολόγηση, ἀλλὰ παρατήρησα ὅτι εἶχε βαθιὰ εἰρήνη μέσα τοῦ, τὴν ὁποία δὲν ἔβλεπα σὲ ἄλλους. Μὲ τράβηξε αὐτὴ ἡ εἰρήνη ποὺ εἶχε, καὶ ἤθελα νὰ μάθω ποιὰ ἦταν ἡ πηγή της. Ὅταν τὸν ρώτησα, μοῦ μίλησε γιὰ τὴν ἐξομολόγηση, καὶ αὐτὸ μὲ ἔπεισε νὰ δοκιμάσω καὶ ἐγώ. Τὸ πιὸ ἰσχυρὸ μέσο ποὺ ἔχετε ὡς μητέρα, εἶναι νὰ ἐκχύσετε τὴν καρδιά σας στὸν Θεὸ καὶ νὰ Τοῦ ζητήσετε νὰ μιλήσει Ἐκεῖνος στὴν καρδιὰ τῶν παιδιῶν σας. Τότε, ὁ Θεὸς θὰ τὰ ἑλκύσει σὲ Αὐτὸν μὲ τὴ χάρη Του.
Ἐ: Ποῖα εἶναι ἡ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ νὰ κρίνουμε κάποιον καὶ νὰ ἀξιολογοῦμε τὶς προθέσεις κάποιου μὲ διάκριση;
Ἀ: «Ἀξιολόγηση» εἶναι μιὰ διπλωματικὴ λέξη. Ὅταν θέλουμε νὰ ἀξιολογήσουμε τοὺς ἄλλους, σημαίνει ὅτι τοὺς ὑποπτευόμαστε ἢ δὲν τοὺς ἐμπιστευόμαστε καὶ ἂν ἀρχίσουμε νὰ μὴν ἐμπιστευόμαστε, θὰ καταλήξουμε νὰ τοὺς κρίνουμε. Οἱ ἅγιοί μας πάντα μᾶς δίνουν τὸν τέλειο νόμο, καὶ ὁ ἅγ. Σιλουανός, γιὰ παράδειγμα, λέει: «Ἂν προσέξεις ὅτι ἔχεις τὴν τάση νὰ παρατηρεῖς τοὺς ἄλλους γιὰ νὰ δεις τί κάνουν καὶ γιατί, εἶναι ἔνδειξη ὑπερηφάνειας μέσα σου». Ἔτσι, τὸ ἀσφαλέστερο εἶναι νὰ μὴν παρεμβαίνουμε στὴ ζωή τους μὲ κανέναν τρόπο, εἴτε μὲ τοὺς λογισμούς μας, τὰ λόγια μας ἢ τὶς πράξεις μας. Ὁ Κύριος λέει ὅτι, ἂν εἴχαμε ἀληθινὴ πίστη σὰν τὸ μικρὸ κόκκο τοῦ σιναπιοῦ, θὰ λέγαμε σὲ ἕνα βουνὸ νὰ μετακινηθεῖ καὶ νὰ βυθιστεῖ στὴ θάλασσα (Ματθ. 17,20). Παρομοίως, ἂν ἔχουμε ἀληθινὴ πίστη στὸν Χριστό, ὅταν βλέπουμε καθαρᾶ ὅτι κάποιος μᾶς βλάπτει, θὰ ἀφήσουμε τὸ ζήτημα στὴν κρίση Του.